Skip to main content

Afrika’s gevaarlijkste vulkaan kan uitbarsten zonder duidelijke waarschuwingssignalen

2022-08-31

Op 22 mei 2021 is de Nyiragongo vulkaan (DR Congo) uitgebarsten. Lavastromen hebben een deel van de nabij gelegen stad Goma verwoest en duizenden mensen sloegen op de vlucht. In een studie in Nature, toont een internationaal team van onderzoekers aan dat deze uitbarsting niet kon worden voorspeld.

Een uitbarsting die paniek veroorzaakte

Goma, 22 mei 2021. Kort voor 19u werd er alarm geslagen door de inwoners van Goma, een grensstad gelegen in het oosten van de DR Congo met ongeveer één miljoen inwoners Zij waren getuigen van het verschijnen van een lavastroom uit een spleet aan de zijkant van de Nyiragongo vulkaan.

De uitbarsting kwam als een verrassing voor iedereen. De verwarring en het gebrek aan voorbereiding maakten het beheer in de eerste uren van de crisis moeilijk. Terwijl de lavastroom een dichtbevolkt gebied verwoestte, begon een intense seismische activiteit die verscheidene dagen aanhield en schade veroorzaakte in Goma en de Rwandese grensstad Gisenyi. De paniek nam hierdoor toe en resulteerde in de spontane evacuatie van een deel van de bevolking.

De uitbarsting duurde slechts enkele uren; de lavastromen veroorzaakten schade, maar op een veel kleinere schaal dan tijdens de voorgaande uitbarsting in 2002, toen bijna 10% van de stad werd verwoest.

Een atypische uitbarsting

‘Vulkaanuitbarstingen worden gewoonlijk voorafgegaan door een drukstijging in het magma-aanvoersysteem, die wordt gekenmerkt door seismiciteit, een toename van de gasuitstoot en een zwelling van het vulkanische bouwwerk’, vertelt Delphine Smittarello, een onderzoekster aan het Europees Centrum voor Geodynamica en Seismologie in Luxemburg. ‘Om te waarschuwen voor een dreigende uitbarsting houden vulkanologische waarnemingscentra toezicht op seismiciteit, bodemvervorming en gasemissies die de beweging van magma in de aardkorst weerspiegelen.’

‘Ondanks de voortdurende monitoring door het netwerk van instrumenten op de grond en satellietsensoren, zijn er geen van deze gebruikelijke signalen waargenomen voorafgaand aan de uitbarsting van de Nyiragongo vulkaan. Achteraf blijkt uit seismische registraties dat de eerste gebeurtenissen die op ongewone activiteit duidden, minder dan 40 minuten voor de eerste lavastromen begonnen. Dit zeer korte tijdsverloop tussen de eerste aardbevingen en de uitbarsting op de flank vertelt ons dat het magma zeer weinig tijd nodig heeft gehad om de oppervlakte te bereiken omdat het op geringe diepte was opgeslagen’, aldus de onderzoekster.

Adalbert Muhindo, directeur van het Vulkanologisch Observatorium van Goma (OVG), vult aan: ‘Het is de eerste keer dat zo’n seismische sequentie door een lokaal netwerk van sensoren is geregistreerd tijdens een uitbarsting van de Nyiragongo. De detectie van signalen die zich slechts op zeer korte termijn vóór de uitbarsting voordoen, levert belangrijke nieuwe kennis op die kan worden geïntegreerd in toekomstige bewakingsmethoden voor deze vulkaan door ons observatorium in Goma, maar mogelijk ook voor andere vulkanen in de wereld die grote hoeveelheden magma aan de oppervlakte hebben opgeslagen.’

‘Dit gedrag van de vulkaan was des te onverwachter omdat de enige twee bekende historische uitbarstingen, in 1977 en 2002, waren voorafgegaan door sterke aardbevingen (M>5) die enkele weken tot enkele dagen van tevoren waren gevoeld.’

Nieuwe gevaren?

Uit de studie blijkt ook dat een grote hoeveelheid magma (243 miljoen m³) zich onder Goma heeft verplaatst. ‘Het magma verspreidde zich snel op geringe diepte (minder dan 500 m van de oppervlakte) vanaf de vulkaan richting het zuiden, waarbij het onder Goma doorging, en uiteindelijk stopte onder het Kivumeer', legt Benoît Smets uit, onderzoeker aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en Nyiragongo-specialist.

Dit magma-gedrag houdt nieuwe bedreigingen in, aldus Benoît Smets: ‘Onze resultaten suggereren dat, zodra het magma op zo'n geringe diepte stroomt, er een risico bestaat van lava-uitvloeiing in het midden van de stad, een freatomagmatische eruptie (als het magma in contact komt met het koude water van het Kivumeer) of een limnische uitbarsting van het Kivumeer, hetgeen wordt gevreesd vanwege de enorme hoeveelheid CO2 en methaan die in het diepe water van dat meer is opgelost. Deze gebeurtenissen zijn potentieel veel gevaarlijker dan de drie uitbarstingen die tot nu toe bekend zijn.’

Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie heeft aan deze studie bijgedragen met satellietgegevens, in het kader van een samenwerking met

Het werk is onder meer gericht op de ontwikkeling van instrumenten om de monitoring te verbeteren in het kader van de projecten RESIST en VERSUS (het STEREO-programma van Belspo). Enerzijds bevestigden de SO2-gegevens van TROPOMI de afwezigheid van precursorsignalen. Anderzijds heeft de analyse van aerosolgegevens van het geostationaire instrument SEVIRI een beter inzicht verschaft in het magmaverloop onder de stad Goma.

 

Bron:

 

Contact :

  •  
  • Nicolas Theys
    E-mail: theys(at)aeronomie(dot)be
  • Hugues Brenot
    E-mail: hugues(dot)brenot(at)aeronomie(dot)be
News image 1
News image legend 1
Nyiragongo vulkaan in 2017. Credit, Benoît Smets, onderzoeker aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika.
News image 2
News image legend 2
Nyiragongo vulkaan in 2014. Credit, Benoît Smets, onderzoeker aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika.
News image 3
News image legend 3
Lavastromen hebben een deel van de nabij gelegen stad Goma verwoest. Credits Nicolas d’Oreye, Europees Centrum voor Geodynamica en Seismologie en Nationaal Natuurhistorisch Museum (Luxemburg).